Türkiye, yargı sisteminde çığır açan bir adımla tanıştı. Adalet Bakanlığı’nın uzun süredir üzerinde çalıştığı “Dijital Yargı Reformu” kapsamında geliştirilen Türkiye’nin ilk yapay zeka hakimi “Adalet 1.0”, Ankara 1. Ticaret Mahkemesi’nde pilot olarak göreve başladı. Ancak bu teknolojik devrimin ilk adımı, verdiği ilk kararla birlikte hukuk dünyasında eşi benzeri görülmemiş bir tartışmayı da beraberinde getirdi.

Tarihi Karar ve Tartışmaların Fitili

Yapay zeka hakim Adalet 1.0’ın önüne gelen ilk dosya, büyük bir teknoloji şirketi ile KOBİ statüsündeki bir yazılım firması arasındaki bir sözleşme ihlali davasıydı. KOBİ, büyük şirketin mücbir sebepler öne sürerek haksız bir fesih yaptığını iddia ederken, teknoloji devi ise sözleşme maddelerine harfiyen uyulduğunu savunuyordu. Günler süren analizlerin ardından Adalet 1.0, kararını açıkladı: Dava, büyük teknoloji şirketi lehine sonuçlandı. Kararın gerekçesi, sözleşmenin ilgili maddelerinin yoruma kapalı olduğu ve yapay zekanın mevcut kanunlar çerçevesinde “kusursuz bir mantıksal çıkarım” yaptığı yönündeydi.

Bu karar, KOBİ avukatları tarafından “vicdandan yoksun, tamamen mekanik bir hüküm” olarak nitelendirildi. Avukatlar, insan bir hakimin göz önünde bulundurabileceği piyasa koşulları ve iyi niyet gibi soyut kavramların yapay zeka tarafından tamamen göz ardı edildiğini belirterek temyize gideceklerini duyurdu. Bu gelişme, yargıda insan faktörünün önemini bir kez daha gündeme taşıdı.

Yapay Zeka Yargıç “Adalet 1.0” Nasıl Çalışıyor?

Peki, hukuk camiasını ikiye bölen Adalet 1.0 tam olarak nasıl bir teknolojiye sahip? Adalet Bakanlığı yetkililerinin habergrup.com.tr‘ye yaptığı özel açıklamaya göre, sistem Yargıtay içtihatları, Anayasa Mahkemesi kararları, tüm kanun ve yönetmelikler dahil olmak üzere milyonlarca sayfalık hukuki metinle eğitildi. Sistem, dava dosyasındaki delilleri, tarafların beyanlarını ve ilgili mevzuatı saniyeler içinde tarayarak, mevcut hukuk normlarına en uygun kararı olasılıksal olarak hesaplıyor. Projenin temel amacı, mahkemelerdeki iş yükünü azaltmak, karar süreçlerini hızlandırmak ve insan kaynaklı hataları veya önyargıları ortadan kaldırmak.

Bakanlık, Adalet 1.0’ın şu an için sadece belirli ticari davalarda “tavsiye kararı” veren bir pilot uygulama olduğunu, nihai kararın yine de sorumlu insan hakim tarafından onaylandığını vurguluyor. Ancak ilk davanın sonucu, bu onayın gelecekte bir formaliteye dönüşüp dönüşmeyeceği endişelerini de beraberinde getirdi.

Hukuk Camiası İkiye Bölündü: Vicdan mı, Veri mi?

Adalet 1.0’ın ilk kararı, “adaletin ruhu” ile “hukukun lafzı” arasındaki kadim tartışmayı yeniden alevlendirdi. Taraflar bu konuda keskin çizgilerle ayrılmış durumda.

“Yargılamada İnsan Faktörü ve Vicdan Esastır”

• Empati Eksikliği: Eleştirilerin odağında, yapay zekanın bir insanın durumunu, niyetini veya içinde bulunduğu zorlukları anlama yeteneğinden yoksun olması yer alıyor. Adaletin sadece kanun metinlerinden ibaret olmadığı, aynı zamanda bir vicdan meselesi olduğu vurgulanıyor.
• Algoritmik Önyargı: Sistemin eğitildiği verilerde mevcut olan geçmişteki potansiyel hatalı veya önyargılı kararları tekrarlama riski, en büyük endişelerden biri olarak öne çıkıyor.
• Şeffaflık Sorunu: Yapay zekanın karar mekanizmasının bir “kara kutu” olması, yani karara nasıl ulaştığının tam olarak anlaşılamaması, hukuki denetim ve hesap verebilirlik açısından ciddi bir sorun teşkil ediyor.

“Tarafsız ve Hızlı Yargılama Devri Başlıyor”

• Mutlak Tarafsızlık: Proje savunucuları, yapay zekanın duygusal dalgalanmalar, yorgunluk, kişisel görüşler veya toplumsal baskı gibi insani zaaflardan arındırılmış, tamamen objektif kararlar verebileceğini iddia ediyor.
• Hız ve Verimlilik: Yıllarca süren davaların haftalar içinde sonuçlanabilme potansiyeli, adalet sisteminin en büyük sorunlarından biri olan yığılmalara çözüm olabilir.
• Tutarlılık: Benzer davalarda farklı hakimlerin farklı kararlar vermesi gibi tutarsızlıkların, standart bir mantıkla çalışan yapay zeka ile ortadan kalkacağı öngörülüyor.

Gelecek Ne Getirecek? Yapay Zeka Yargının Kaderini mi Belirleyecek?

Türkiye’nin ilk yapay zeka hakimi Adalet 1.0’ın attığı bu ilk adım, şüphesiz ki son olmayacak. Bu pilot uygulamanın sonuçları, teknolojinin adalet sistemindeki rolünün geleceğini şekillendirecek. Hukukun dijital dönüşümü, beraberinde yeni etik kurallar ve yasal düzenlemeleri de zorunlu kılacak gibi görünüyor. habergrup.com.tr olarak, bu tarihi gelişmenin tüm aşamalarını ve uzman görüşlerini sizlere aktarmaya devam edeceğiz.

Adalet 1.0’ın verdiği karar, teknolojinin insan hayatına etkisinin ne denli derinleştiğini gözler önüne seriyor. Veriye dayalı mutlak mantık mı, yoksa insani değerlerle yoğrulmuş vicdani kanaat mi? Türkiye’nin adalet sistemi, önümüzdeki dönemde bu zorlu sorunun cevabını arayacak. , doğru ve tarafsız haberciliğin adresi.